Historia tłumaczeń ustnych

Mieszko Marciniak Ciekawostki, Kultura

Historia tłumaczeń jest tak długa, jak długa jest historia ludzkości. Tłumacze od wieków pełnili ważną rolę w społeczeństwie. Byli łącznikami pomiędzy narodami i od nich często zależały losy wojny lub pokoju. To tłumacze byli jednymi z najbliższych osób na królewskim dworze. Śmiało można uznać, że gdyby nie tłumacze, nie byłoby tak szybkiego postępu technologicznego, gospodarczego i kulturowego. Jaki rodzaj tłumaczeń był tym pierwszym? Pisemne czy ustne? Odpowiadając na to pytanie warto pamiętać, że język mówiony był pierwszy, zanim pojawiło się pismo. Zatem wydaje się, że właśnie tłumaczenia ustne dały początek usługom tłumaczeniowym, które są obecne dziś na rynku.

Skąd wzięła się potrzeba tłumaczenia? I jaką rolę dziś odgrywają tłumacze oraz biura tłumaczeń? Czy wyobrażamy sobie, jak wyglądałby świat bez tłumaczy?

 

Na skróty ukryj
1 Historia tłumaczeń ustnych – kim byli pierwsi tłumacze?
2 Które tłumaczenia ustne były pierwsze?
3 Historia tłumaczeń ustnych – rodzaje tłumaczeń ustnych

Historia tłumaczeń ustnych – kim byli pierwsi tłumacze?

Pamiętajmy, że przez steki tysięcy lat ludzie porozumiewali się jedynie ustnie. Pierwsze pismo pojawiło się ok. 2000 lat p.n.e. i było to pismo klinowe. Później Egipcjanie zaczęli zapisywać swoje rytuały religijne za pomocą hieroglifów i wtedy mniej więcej pojawiło się pismo. Szacuje się, że właśnie w tym czasie pojawili się też pierwsi tłumacze. Jaka była historia tłumaczeń ustnych?

Według historyków, pierwszymi tłumaczami byli nomadowie. Wędrowali wraz z kupcami szlakami handlowymi i pośredniczyli w transakcjach. Można uznać ich za pierwowzór dzisiejszych tłumaczy. To oni uczyli się języka poprzez inercję, czyli przebywanie w danej społeczności na tyle długo, aby „wchłonąć” ich język i opanować go. Ci pierwsi tłumacze tworzyli siatki znaczeniowe, zapamiętywali słowa oraz zwroty i przez to poznawali obcy język. Pamiętajmy, że nie istniało jeszcze wówczas pismo, stąd przyjmuje się, że właśnie tłumaczenia ustne dały początek dzisiejszym usługom tłumaczeniowym oferowanym przez tłumaczy i biura tłumaczeń. Dzięki wyjątkowym umiejętnościom posługiwania się obym językiem, ówcześni tłumacze stali wysoko w hierarchii społecznej.

Późniejsze losy tłumaczy związane były przede wszystkim z dworami władców. To oni byli obecni na polu bitwy, negocjowali warunki pokoju i traktatów oraz umów handlowych. Nikt nie wyobrażał sobie nawet, że u boku ważnych osób w państwie mogłoby zabraknąć tłumacza.

Co ciekawe, te pierwsze tłumaczenia ustne były spontaniczne. Dziś określilibyśmy je jako tłumaczenia symultaniczne. Polegają one na tym, że tłumacz wykonuje przekład w tym samym czasie w którym wypowiada się mówca.

Nie sposób nie docenić znaczenia pierwszych tłumaczy ustnych dla rozwoju technologicznego świata. To właśnie pierwsi tłumacze pozwolili poznać kulturę, obyczaje i strategie innych narodów. Dzięki znajomości języka obcego niejeden z nich zażegnał konflikt zbrojny.

Które tłumaczenia ustne były pierwsze?

Pierwszym, sklasyfikowanym przez badaczy tłumaczeniem ustnym było tłumaczenie dosłowne. Szacuje się, że pojawiło się wraz z pismem. Warto pamiętać, że w ówczesnych czasach zapisywano niemal wyłącznie teksty religijne. Stąd tłumaczenia te musiały być jak najwierniejsze. I tłumaczono je słowo po słowie. Szybko jednak odkryto, że w ten sposób kontekst tłumaczeniowy i znaczenie wyrażeń może zostać wypaczone.

Nieskuteczność tłumaczenia dosłownego odkrył sam Cyceron. Udowodnił, że nawet przy dosłownym, najwierniejszym przekładzie świętych tekstów i tak okazuje się, że ich znaczenie jest niejasne. Ten trend zapoczątkował analizę tekstu i rozwój lingwistyki.

I tak pojawiło się tłumaczenie znaczeniowe. Jednak i ono nie było doskonałe. Tak bardzo starano się uchwycić sens i znaczenie tekstu, że zanikała jego wartość historyczna i literacka. Warto podkreślić, że przełomem w tłumaczeniach stały się przekłady najważniejszych dzieł religijnych i literackich na łacinę. Do dnia dzisiejszego znane są pierwsze przekłady „Iliady” czy Pisma Świętego na ten język.

W późniejszych wiekach usługi tłumaczeniowe przeszły znaczącą rewolucję. Jednym z najważniejszych było pojawienie się pod koniec XVII i na początku XVIII wieku we Francji szkoły tłumaczenia swobodnego. Powstała na fali oświeceniowych idei nowoczesnego narodu. Według tej szkoły tłumacz ma pełną swobodę przekładu i najlepiej wie, jak przetłumaczyć tekst, aby przypodobać się czytelnikowi. Popularne dzieła klasyczne tłumaczone były nie dosłownie, a zupełnie swobodnie. W ten sposób stały się bardziej zrozumiałe dla słabo wykształconych osób. Jednak tłumaczenie swobodne nie utrzymało się zbyt długo. Okazało się bowiem, że efektem tłumaczenia były zupełnie inne niż oryginał utwory, którym alko było do dzieł wybitnych twórców.

Warto przeczytać: Odważysz się na naukę? Ranking najtrudniejszych języków świata

Historia tłumaczeń ustnych – rodzaje tłumaczeń ustnych

Jak widać, tłumaczenia ustne dały początek dzisiejszym usługom tłumaczeniowym. Były pierwszym rodzajem przekładu. Pojawiły się na długo przed tym zanim pojawiło się pismo. Dlatego warto znać nie tylko historię, ale także współczesną klasyfikację tłumaczeń ustnych. Istnieje wiele form tłumaczeń ustnych, Wykorzystywane są one w zależności od wymagań sytuacji i zaplecza technicznego. Tłumaczenia ustne dzielmy na:

  • tłumaczenie konferencyjne
  • tłumaczenia konsekutywne
  • tłumaczenia symultaniczne
  • tłumaczenia liaison
  • tłumaczenia a’vista

Tłumaczenie ustne konferencyjne. Wykonuje się je na spotkaniach, uroczystościach, czy jak sama nazwa wskazuje – na konferencjach międzynarodowych. Dzielimy je ze względu na charakter tłumaczenia ustnego na konsekutywne i symultaniczne.

Tłumaczenie ustne konsekutywne. Następuje ono etapami. Najpierw wypowiadana jest część przemowy, a następnie ten fragment jest tłumaczony. Tłumacz podczas wypowiedzi mówcy najczęściej wykonuje notatki aby jak najwierniej przełożyć wypowiedź. Po wypowiedzi w języku źródłowym, mówca robi przerwę i w tym czasie tłumacz tłumaczy treść.

Tłumaczenie ustne symultaniczne. Można je określić jako tłumaczenie spontaniczne. Podczas wykonywania tego typu przekładu, tłumacz nie ma możliwości robienia notatek. Przekład na język docelowy następuje równocześnie z wypowiedzią mówcy w języku źródłowym. Tłumacz najczęściej znajduje się w zamkniętej kabinie i wypowiada tekst tłumaczony, który słyszy w słuchawkach. Jest to jedno z najtrudniejszych tłumaczeń w pracy tłumacza. Najczęściej do takiego przekładu dobierane są dwie osoby, które po kilkunastu minutach tłumaczenia zmieniają się. Tłumaczenie ustne symultaniczne jest bardzo stresujące. Od tłumacza wymaga nie tylko biegłej znajomości języka obcego. Tu liczy się odporność na stres i opanowanie. Równie ważna jest szybka reakcja, refleks i ogromne doświadczenie w zawodzie. Tłumaczenie ustne symultaniczne może odbywać się także bezpośrednio, nie w kabinie. Wykonuje się je na mniejszych spotkaniach biznesowych. Określane jest jako tłumaczenie symultaniczne szeptane. Tłumacz towarzyszy mówcy i bezpośrednio tłumaczy wypowiedź odbiorcy.

Tłumaczenie liaison. Ten rodzaju tłumaczenie ustne często jest także wykorzystywane na spotkaniach biznesowych, najczęściej jednak można je spotkać podczas tłumaczenia rozpraw sądowych. Polega na tłumaczeniu zdania po zdaniu osobie znajdującej się blisko tłumacza.

Tłumaczenie a’vista. Stanowi połączenie tłumaczenia pisemnego z ustnym. Polega ono na tym, że tłumacz wykonuje przekład ustny z materiału pisemnego. To również bardzo trudny rodzaj tłumaczenia ustnego. Od tłumacza wymaga ogromnej koncentracji i umiejętności wychwycenia ewentualnych pomyłek w tekście. Co ciekawe, tłumaczenie a’vista pojawia się podczas egzaminu na tłumacza przysięgłego. Od kandydatów do zawodu wymagana jest doskonała znajomość i doświadczenie w tym rodzaju tłumaczenia.

Bez wątpienia tłumaczenia ustne na stałe wpisały się na karty historii ludzkości. Nie sposób nie docenić ogromnej roli, którą odegrali tłumacze w rozwoju gospodarczym i kulturalnym świata. Bez tłumaczy wybitni stratedzy nie podbiliby obcych narodów i nie stworzyliby swych imperiów. Bez tłumaczenia egipskich hieroglifów, systemy nawadniające nie byłyby znane poza Egiptem. Historia tłumaczeń ustnych jest tak odległa, jak cała historia człowieka i języka. Dzisiejszy postęp i globalizacja sprawiają, że obecnie tłumaczenia są podstawową formą komunikacji. Trudno wyobrazić sobie jak dziś wyglądałby świat gdyby nie zaczątek usług tłumaczeniowych, którymi były pierwsze tłumaczenia ustne. I pierwsi tłumacze.

Może Cię także zainteresować:

Oceń wpis!
[Ocen: 0 Średnia: 0]